23 Αυγούστου 2012

Στης Βάλτας τις ανηφοριές

Αναδημοσίευση
Αποσπάσματα από το οδοιπορικό στην Βάλτα του 1994 από τον Δημ. Γ. Αναστόπουλο.

Η πατρίδα του καθενός είναι, η καλύτερη πατρίδα του κόσμου. Είναι ο τόπος, που πρώτοείδε τον ήλιο, είδε το πρώτο φως της ημέρας, της ζωής. Είναι το χώμα πάνω στο οποίο έκανε τα πρώτα του βήματα, που περπάτησε ξυπόλυτος, που ανέπνευσε το πρώτο οξυγόνο της ζωής. Είναι εκεί που έμαθε τα πρώτα του γράμματα, είναι ο τόπος που κατοικούν μονίμως οι δικοί του άνθρωποι, οι φίλοι του, οι συμμαθητές του, οι συγγενείς του. Έτσι για τον Βαλταίο το χωριό του, είναι το καλύτερο και το ιδανικότερο χωριό. Και γιατί να μην είναι έτσι; Έχεις πάει; Όχι... Ε... τότε τί κάνεις; Τί κάθεσαι; Σήκω και προχώρα. Πήγαινε να το επισκεφθείς.
Ήταν Παρασκευή ώρα 7.15, ένα ζεστό Αυγουστιάτικο απόγευμα του 1994, που πήραμε το δρόμο από τα Φιλιατρά για να πάμε μέσω Μώρενας στη Βάλτα. Από πολλού χρόνου είχα σκεφθεί να ανέβω στην Βάλτα για να βρω πηγές, παλαιούς ανθρώπους, παλαιούς κατοίκους του καταπράσινου αυτού τόπου και να γράφω κάτι, τί άλλο! Στοιχεία για την Βάλτα, ώστε να μείνουν γραμμένα, μαζί με τις άλλες εργασίες μου γύρω από την ιδιαιτέρα μου πατρίδα τα Φιλιατρά. Μόλις βγήκαμε από την πόλη μας, συναντήσαμε την Αγιαμπελιώτισσα, το εκκλησάκι των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, που το φροντίζουν από παλιά ο εμπορικός Σύλλογος Φιλιατρών. Βαδίζοντας ανηφορικά φθάνουμε στον Άγιο Χριστόφορο, όπου το εκκλησάκι του Αγίου Χριστόφορου και του Αγίου Ιωάννου. Δεν θα σταθώ πολύ εδώ. θα αφήσουμε αριστερά στον δρόμο μας στον ίδιο χώρο του Αγίου Χριστόφορου την αναμνηστική πλάκα με τα ονόματα των σκοτωμένων κατά την γνωστή συμπλοκή. Από τον Άγιο Χριστόφορο παίρνουμε τον ίσο δρόμο με μικροστροφές και δρόμο βατό. Παίρνουμε το δρόμο δεξιά για να βρούμε μπροστά μας το χωριό του προορισμού μας, την Βάλτα, με τα στενά στρωμένα με μπετόν δρομάκια, για να σταματήσουμε στην πλατεία του χωριού, όπου τα καταστήματα, το κέντρο του χωριού με την εκκλησία, τον Προστάτη των Βαλταίων, Άγιο Παντελεήμονα.
Εκεί στο καφενείο του κ. Πετρούλια μας περίμεναν οι συγγενείς και φίλοι μας αδελφοί Φράγκου, Σωτήριος Γραμματέας της Κοινότητας Βάλτας, και ο αδελφός του Ηλίας, που παραθέριζε στην Βάλτα. Είχα βρει τον κατάλληλο άνθρωπο για την εκπλήρωση της επιθυμίας μου. Ο Γραμματέας της Κοινότητος και ακολούθως ο συνταξιούχος πλέον Ιερέας, πατήρ Παναγιώτης Αραβώσης, από τους Κωνσταντίνους Μεσσηνίας καταγόμενος που διακόνησε το χωριό επί πενήντα (50) χρόνια, προστέθηκε στην παρέα μας και έγιναν οι πιο καλές πηγές, για ν' αντλήσω και εκμαιεύσω τις πληροφορίες που ήθελα. Με πολύ ευχαρίστηση και απλότητα απαντούσαν στις ερωτήσεις μου, που με τον τρόπο τους μου έδιναν θάρρος να προχωρώ με άνεση στις ερωτήσεις μου για το χωριό τους, γιατί καταλάβαιναν τον σκοπό μου.
Το πρώτον που θα σταθεί κανείς να ρωτήσει είναι γιατί το χωριό λέγεται Βάλτα. Για την ονομασία του χωριού Βάλτα υπάρχουν δύο εκδοχές:
Α) Κατά την Τουρκοκρατία ο Αγάς έδινε εντολή σ' αυτούς που είχαν τ' άλογα μέσα στ' αλώνια, κάτω στην περιοχή Χρυσοβίτσα, να τα βαρούν για να τρέχουν, ώστε να τελειώνουν το αλώνισμα το γρηγορότερο. Τους έλεγε "Βάρτα" τ' άλογα. Την λέξη "Βάρτα" επαναλάμβανε συνεχώς. Ε... το υγρό γράμμα "ρ" έγινε "λ" και έτσι από Βάρτα έγινε Βάλτα. Από εκεί λέγεται ότι το χωριό έλαβε και το όνομα Βάλτα.
Β) Το όνομα λέγεται ότι το πήρε από μία Αιγυπτιοτοπούλα, ονόματι "Βάλτερ" που ο πατέρας της την είχε διώξει με ανθρώπους του σαν φρουρά και είχαν αρχικώς αποβιβασθεί και εγκατασταθεί στον Άγιο Αντώνιο, διωκόμενοι δε από τους Κουρσάρους ανέβηκαν στο χωριό, όπου η παλιά Βάλτα για να γλυτώσουν. Από αυτήν την Αιγυπτιοτοπούλα "Βάλτερ", πήρε τελικά το χωριό, το όνομα Βάλτα.
Και οι δύο εκδοχές είναι δεκτές και σεβαστές τις ακούσαμε με πολύ προσοχή από τους ανθρώπους μας, Ιερέα και Γραμματέα της Κοινότητας Βάλτας, αλλά δυστυχώς δεν μπορέσαμε να τις διασταυρώσουμε, για να πούμε μετά βεβαιότητας ποιά εκ των δύο είναι η επικρατέστερη.
Η πλατεία του χωριού είναι πολύ ωραία και στο μέσον έχει το Ηρώο της, όπως και κάθε πόλη ή χωριό της πατρίδας μας. Ο Καθεδρικός ναός της Βάλτας είναι ο του Αγίου Παντελεήμονος, που βρίσκεται στην νότια πλευρά. Έχει ακόμη τέσσερα εκκλησάκια: α) του Αγίου Γεωργίου, β) της Παναγούλας, γ) της Ευαγγελίστριας και δ) της Αγίας Παρασκευής. Έχει διθέσιο Δημοτικό Σχολείο. Από πλευράς Δ.Ο.Υ. (Εφορία) το χωριό υπάγεται στην Δ.Ο.Υ. Φιλιατρών και διοικητικώς υπάγεται στους Γαργαλιάνους. Ο πληθυσμός της Βάλτας ανέρχεται με την τελευταία (1991) απογραφή σε 285 κατοίκους. Πρόεδρος της Κοινότητος της Βάλτας είναι ο Γκόνης Παναγιώτης του Ηλία. Ιερεύς του χωριού (I. Ν. Αγίου Παντελεήμονος) είναι ο αιδεσιμότατος Τσόρβας Ιωάννης από την Καναλουπού (Πλάτη). Η Βάλτα έχει Αγροτικό Συνεταιρισμό και Ελαιοτριβείο του Συνεταιρισμού. Στερείται άλλων Δημοσίων Υπηρεσιών. Το χωριό είναι αρκετά εύφορο. Έχει γύρω του πολλές καλλιεργήσιμες εκτάσεις, με σπουδαιότερα προϊόντα το λάδι, την σταφίδα και τα κηπευτικά.
Η έκταση της Βάλτας χωρίζεται σε διάφορες περιοχές τις οποίες τις καταχωρούμε με τα τοπωνύμια τους και με την θέση που βρίσκεται η κάθε μία με κέντρο το χωριό:
ΒΟΡΡΑΣ
1) Βαγγελίστρα. Έχει πάρει το όνομα από την υπάρχουσα εκεί εκκλησία της Ευαγγελίστριας.
2) Λέκυτα. Από εκεί υδρεύεται το χωριό.
3) Κωλοπανάς (χείμαρρος): Β.Α. Εκεί μέσα στον χείμαρρο οι γυναίκες του χωριού παλιά έπλεναν τα πανιά (κωλόπανα). Από εκεί και η ονομασία.
4) Ρέμα Απιδίτσας: Β.Α. Από εκεί πηγάζει το Φιλιατρινό ποτάμι, που καταλήγει στο λιμανάκι της Αγίας Κυριακής Φιλιατρών. Επήρε την ονομασία από τις απιδιές (αχλαδιές) που έχει η τοποθεσία αυτή.
5) Χρυσοβίτσα. Ετσι ονομάσθηκε από την Χρυσή βίτσα του Αγά επί Τουρκοκρατίας.
6) Κορέα: Β.Α. Παλαιότερα λεγόταν περιοχή Φραγκαντώνη. Είχε το όνομα τ' αφεντικού της Φραγκαντώνη. Αργότερα και μάλιστα κατά την περίοδο του πολέμου της Κορέας 1950 - 1952 πήρε τ' όνομα από κάποιο συγχωριανό - Βαλταίο, που από το πρωί μέχρι το βράδυ ξεχέρσωνε τον λόγγο της περιοχής και όταν τον ρωτούσαν οι συγχωριανοί του το βράδυ τί έγινε με τον λόγγο, έλεγε "της Κορέας". Από τότε η περιοχή ονομάσθηκε Κορέα.
7) Δραμπάλες: Β.Α. Άγνωστος η προέλευση της ονομασίας.
8) Αφεντικαμπέλι. Έχει πάρει την ονομασία προφανώς από το Αμπέλι του Αφεντικού, του Αγά. Αυτό έλεγαν είναι του Αφεντικού τ' αμπέλι και σιγά σιγά έγινε η περιοχή Αφεντικαμπέλι.
9) Βαρικό: Β.Α. Στην περιοχή υπήρχαν λιμνάζοντα νερά, πολλά πηγάδια. Και έτσι η περιοχή επήρε την ονομασία Βαρικό.
10) Αγιαννη: Β.Δ. Επήρε το όνομα από το εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννου που υπάρχει εκεί.
11) Αλωνάκι. Από τα υψωμένα αλώνια που υπήρχαν εκεί.
12) Κορακόσπηλο: Β.Δ. Από τα κοράκια που υπήρχαν στις σπηλιές.
ΝΟΤΟΣ
13) Η τρύπα της Γριάς. Κατά την Τουρκοκρατία, εκεί υπήρχε κρυψώνας των κυνηγημένων και επειδή εκεί πάντα κρυβόταν μια ηλικιωμένη, ονομάσθηκε η Τρύπα της Γριάς.
14) Ακόνα: Ν.Α. Από το ποτάμι της περιοχής οι κάτοικοι έπαιρναν ακονόπετρες, για να ακονίζουν τα κοφτερά εργαλεία τους, κλαδευτήρια, μανιάρες, φαλτσέτες, μαχαίρια, τσεκούρια κ.λ.π.
15) Κόκκινα Πατερά.
16) Σοποτά: Ν.Δ. Από την ονομασία, των χορταριών, που υπάρχουν στην περιοχή αυτή.
17) Ξυνομηλιά. Από τα ξινά μήλα.
ΑΝΑΤΟΛΗ
18) ΠαλιόΒαλτα. Εκεί ήταν παλιά το χωριό Βάλτα.
19) Κοπελίνα. Από εκεί παλαιότερα έπαιρναν νερό οι κάτοικοι.
20) Σκαντέρια. Άγνωστο από πού προήλθε η ονομασία.
21) Μουσούρια. Ομοίως δεν μπορέσαμε να πληροφορηθούμε από πού προήλθε η ονομασία.
ΔΥΣΗ
22) Γροθιά. Η περιοχή είχε πολλές μικρές ελιές, τις λεγόμενες γραθάρια ή γροθιά, γι' αυτό ονομάσθηκε έτσι.
23) Κοκκινιά. Τα χώματα είναι κόκκινα και ως εκ τούτου η περιοχή ονομάσθηκε Κοκκινιά.
24) Σκαλίστρες. Προφανώς από τον τρόπο καλλιέργειας της περιοχής λόγω του εδάφους (σκάλισμα - σκαλίστρες).
25) Κομμένος Βράχος. Γιατί εκεί υπάρχει βράχος περίπου είκοσι (20) μέτρων ύψος, απότομα κομμένος.
Ο κόσμος της Βάλτας, όπως και όλοι οι κάτοικοι της Επαρχίας μας με κάποια ιδιαιτερότητα της περιοχής μας Φιλιατρών Γαργαλιάνων, είναι πολλοί φιλόξενοι. Κάνουν το παν για να σ' ευχαριστήσουν. Έτσι λοιπόν, μόλις τελειώσαμε το πληροφοριακό, γύρω από την Βάλτα, έργο, οδηγηθήκαμε στην κατοικία του αγαπητού Ηλία Φράγκου, όπου εκεί μας περίμενε τραπέζι με πλούσια καλομαγειρεμένα εδέσματα, που ο καλός σπιτονοικοκύρης φρόντισε με πολλή επιμέλεια να ετοιμάσει. Περάσαμε ωραία, αφού εγώ περισσότερο έκανα το καθήκον μου έναντι του εαυτού μου και της Ιστορίας. Τους ευχαριστούμε και του χρόνου καλή αντάμωση στης Βάλτας τις ανηφοριές για την συλλογή περισσοτέρων λαογραφικών στοιχείων. Υγεία και καλή αντάμωση στην Βάλτα και τα Φιλιατρά μας.