Επιστολή: σκέψεις σχετικά με τον Τουρισμό στη Μεσσηνία

Με αφορμή τον εορτασμό της σημερινής ημέρας ως Παγκόσμιας Ημέρας Τουρισμού, θα ήθελα να μοιραστώ δημόσια με τους συναδέλφους μου αλλά και όλους τους Μεσσήνιους (μιας και ο Τουρισμός όπως έχουμε τονίσει ήδη πολλές φορές μας αφορά όλους) κάποιες σκέψεις μου σχετικά με τον Τουρισμό στη Μεσσηνία με ιδιαίτερη αναφορά και παραδείγματα από την Τριφυλία (ελπίζω να μου επιτραπεί αυτή η προσέγγιση για τον λόγο ότι γνωρίζω καλλίτερα "τα του οίκου μου" αλλά και επιπροσθέτως για λόγους οικονομίας χώρου. Δεν φιλοδοξώ άλλωστε να κάνω επιστημονική ανάλυση του θέματος - υπάρχουν ειδικοί γι' αυτόν τον σκοπό...).
Η φετινή Παγκόσμια Ημέρα Τουρισμού έχει ως θέμα της "Τουρισμός και βιοποικιλότητα, " υποστηρίζοντας το Διεθνές Έτος βιοποικιλότητας που ορίστηκε από τα Ηνωμένα Έθνη. Η βιοποικιλότητα, δηλαδή η ποικιλομορφία της ζωής στη Γη (ποικιλία ειδών, οικοσυστημάτων, πολιτιστική ποικιλότητα) είναι αυτή που προκαλεί τους ανθρώπους να ταξιδέψουν, οπότε αμέσως κατανοούμε το πόσο άρρηκτα δεμένη είναι με τον Τουρισμό και την ανάπτυξη. Σε πολλές περιπτώσεις όμως ανα τον κόσμο και σε αρκετά μέρη της Ελλάδας, η σχέση αυτή δεν κατέληξε αρμονική και ισόρροπη. Δηλαδή σημειώθηκαν φαινόμενα υπερσυγκέντρωσης τουριστών με σημαντική περιβαλλοντική επιβάρυνση των περιοχών αυτών ή αλλού φαινόμενα εγκατάλειψης και αναξιοποίησης αξιόλογων περιοχών. Ο νομός μας και ιδιαίτερα η περιοχή της Τριφυλίας βρίσκεται ακόμα σε πρώιμο - ευτυχώς - στάδιο ως προς την ανάληψη πρωτοβουλιών που θα διασαφηνίσουν τα πλαίσια εκείνα βάσει των οποίων η υπάρχουσα βιοποικιλότητα θα αναδείξει τον Τουρισμό αλλά και εκείνα βάσει των οποίων ο Τουρισμός θα συμβάλλει θετικά στη διατήρησή της . Οπωσδήποτε όμως το δρόμο έδειξε η επένδυση Costa Navarino ευθύς εξαρχής με το σχεδιασμό της, που έγινε με βάση τις αρχές της βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής και σε συμφωνία με τα μορφολογικά πρότυπα και την τοπική παραδοσιακή αρχιτεκτονική, έπειτα με την δημιουργία του Κέντρου για την προστασία του Περιβάλλοντος και τη βιώσιμη ανάπτυξη στο νομό Μεσσηνίας, την σύμπραξη, επιπροσθέτως, με την Ορνιθολογική Εταιρεία για την προστασία και ανάδειξη των σημαντικών οικοτόπων της περιοχής και τη βιώσιμη αξιοποίηση των φυσικών πόρων, και τέλος με τον σχεδιασμό και εγκατάσταση συστήματος παρακολούθησης πυρκαγιών στην περιοχή. Στο σημείο αυτό, πιστεύω, χρειάζεται να γίνει λόγος για το πώς αντιλαμβάνομαι την βιοποικιλότητα στο νομό μας και ιδιαίτερα στην περιοχή της Τριφυλίας. Η Μεσσηνία λοιπόν, λόγω γεωγραφικής θέσης και κλιματικού περιβάλλοντος, διαθέτει όλες εκείνες τις συνθήκες που ευνοούν την ανάπτυξη πολυποίκιλης χλωρίδας και πανίδας, βιοτόπους σπάνιας ομορφιάς, όπως εκείνον της Γιάλοβας, με αμφίβια, σπάνια ερπετά (χαμαιλέοντας) και πτηνά, μικρά και μεγάλα θηλαστικά, που προσφέρουν πολυάριθμες ευκαιρίες παρατήρησης και θαυμασμού. Δεν είναι τυχαίο ότι μεγάλο μέρος των περιοχών κατά μήκος των παραλιών της Τριφυλίας προστατεύεται από τη διεθνή νομοθεσία (Natura 2000). Εκεί θα βρούμε και την χελώνα Caretta Caretta που προκαλεί χρόνο με τον χρόνο το ενδιαφέρον όλο και περισσοτέρων ξένων επισκεπτών και εθελοντών για τη διάσωσή της. Η Τριφυλία εξάλλου διαθέτει ποικιλόμορφο τοπίο, γεωμορφολογικούς σχηματισμούς, ευρύ φάσμα υψομετρικών διαφορών, φαράγγια απίστευτου και μοναδικού κάλλους, όπως εκείνα της Νέδας και της Περιστεριάς αλλά και γραφικά χωριά, άγνωστα στους πιο πολλούς, με φιλόξενους, χαμογελαστούς κατοίκους, ξεχασμένους στις περισσότερες όμως των περιπτώσεων από την πολιτεία. Αυτή την αυθεντικότητα της ορεινής Τριφυλίας δεν έχουμε "εκμεταλλευτεί", πιστεύω, οι φορείς και η πολιτεία με αποτέλεσμα το μαρασμό της περιοχής και των κατοίκων πρωτίστως και το χάσιμο τόσων ευκαιριών για ανάπτυξη ευρύτερα. Τα χωριά του Δήμου Είρας (Συριζο, Νέδα, Σκληρού κλπ), του Δήμου Αυλώνα (Αυλώνα, Αγαλιανή κλπ), του Δήμου Δωρίου (Κούβελα, Χαλκιά, Ψάρι κλπ), του Δήμου Αετού (Αετός, Κεφαλόβρυση, Γλυκορύζι κλπ), του Δήμου Τριπύλας (Σελλά, Ραπτόπουλο, Ροδιά κλπ), και πιο νότια στο Δήμο Κυπαρισσίας (Μουριατάδα, Μύρου κλπ), στο Δήμο Φιλιατρών (Χριστιάνοι, Μάλη κλπ), στο Δήμο Γαργαλιάνων (Βάλτα, Πύργος κλπ), περιμένουν να τα ανακαλύψουμε, να τα περπατήσουμε, να τα αναδείξουμε αλλά και να τα σεβαστούμε. Βέβαια με ιδιωτική πρωτοβουλία κυρίως, έχουν γίνει αξιόλογες προσπάθειες. Φωτεινά παραδείγματα - εστίες ζωής και δημιουργίας είναι στην Αμπελιώνα η κατασκευή και λειτουργία του Ξενώνα (όμιλος Aldemar) και επίσης διάφορες ταβέρνες στα χωριά που προσφέρουν παραδοσιακή κουζίνα και με αγνά προϊόντα (πχ η ταβέρνα του Περικλή στη Κεφαλόβρυση και άλλες, μία σχεδόν σε κάθε χωριό). Τα κοντινά χωριά στο φαράγγι της Νέδας (Πλατάνια, Σιδηρόκαστρο) πόσους αλήθεια επισκέπτες δέχονται κάθε χρόνο από τότε που ξεκίνησε η διαδικασία προβολής του εν λόγω φαραγγιού; Αναρωτιέμαι όμως, γιατί να μην αξιοποιήσουμε τους καταρράκτες στη Βάλτα, γιατί να ρυπαίνουμε με χημικά (για εύκολη αλιεία) τον Αρκαδικό ποταμό, γιατί να εθελοτυφλούμε στην παράνομη συγκομιδή άμμου από τον ποταμό αυτό; Γιατί να μην υπάρχει έστω και ένα λαογραφικό μουσείο σε κάποιο από τα προαναφερθέντα χωριά; Φωτεινό παράδειγμα, που όμως δεν έχει ολοκληρωθεί, είναι η περίπτωση του ιδιωτικού λαογραφικού μουσείου του κ. Κομιανού ...αναμένουμε! Γιατί να μην έχουμε αναδείξει τον Τρύγο (παραγωγή κρασιού και τσίπουρου), το ζύμωμα και φούρνισμα ψωμιού στα χωριά, το παραδοσιακό αλώνισμα (λαμπρό παράδειγμα το αλώνισμα στα Σκλαβέικα), τις εορτές και τα πανηγύρια στις εκκλησιές, μοναστήρια, ξωκλήσια; Ας μην τα θυμόμαστε μόνο κάθε φορά που γιορτάζουν ή ας τονίσουμε με ειδικό συλλογικό φυλλάδιο την εκάστοτε εορταστική πανήγυρη... Υπάρχουν τόσες διαδρομές και τόσα μονοπάτια που μπορούν να χαραχθούν και να προσελκύσουν επισκέπτες (δάσος Μουριατάδας, Σκλαβέικα, Ελαία και αλλού). Θεωρώ ότι η περίπτωση της νήσου Πρώτης στην Μαραθούπολη Τριφυλίας μπορεί να αποτελέσει τον επόμενο μεγάλο πόλο έλξης επισκεπτών στο νομό μας αν χαραχθούν μονοπάτια και επέμβουμε ήπια και ύστερα από μελέτη επιστημόνων στη χλωρίδα και πανίδα του νησιού. Πιστεύω ότι, σήμερα η επαφή με τη φύση συγκινεί τον άνθρωπο περισσότερο από ποτέ, άρα αυτομάτως οφείλουμε να στρέψουμε τις δυνάμεις μας προς την κατεύθυνση της ανάδειξης του φυσικού πλούτου και της ιδιαιτερότητας της κάθε περιοχής. Η Μεσσηνία έχει την δυνατότητα ν' αναδείξει ακόμα και τον υποθαλάσσιο πλούτο της και να προσελκύσει την διεθνή καταδυτική αγορά (καταδύσεις στον κόλπο της Πύλου, στα νησιά Βενέτικο, Σχίζα, Σαπιέντζα). Ειδικά όμως στην Τριφυλία έχει ήδη δρομολογηθεί (και ελπίζουμε να πραγματοποιηθεί) με ενέργειες του συλλόγου ερασιτεχνών και επαγγελματιών αλιέων, η κατασκευή Τεχνητού Υφάλου στον Κόλπο της Κυπαρισσίας ), ενώ παράλληλα γίνονται προσπάθειες καταγραφής και ανάδειξης (με ενέργειες του ίδιου συλλόγου και σε συνεργασία με τη δική μας ένωση) του υποθαλάσσιου πλούτου της νήσου Πρώτης. Η βιοποικιλότητα επομένως, είναι ένα από τα μεγάλα κεφάλαια του Τουρισμού και θεμελιώδες περιουσιακό στοιχείο για την ανάδειξη ενός τόπου αφού μπορεί να προσφέρει νέες θέσεις εργασίας και να αυξήσει τα εισοδήματα των κατοίκων μιας περιοχής μέσα από την δημιουργία επιχειρήσεων ύπνου και εστίασης, μουσείων - ξεναγήσεων κλπ, άρα και να συμβάλλει στη βελτίωση του επιπέδου ζωής, να αποτελέσει τροχοπέδη στην ερήμωση και τον μαρασμό της υπαίθρου, να μειώσει την εκροή συναλλάγματος μέσα από την συγκράτηση των ημεδαπών τουριστών, οι οποίοι αναζητούν το φυσικό κάλλος στο εξωτερικό. Πέρα όμως από οικονομική ανάπτυξη, μπορούμε να μιλάμε και για πολιτιστική αφού η βιοποικιλότητα είναι στενά συνδεδεμένη με την πολιτιστική έκφραση των ανθρώπινων κοινωνιών. Οι τέχνες , οι πνευματικές αναζητήσεις των ανθρώπων γεννιούνται μέσα από την ποικιλομορφία του κόσμου και επομένως τα οφέλη είναι πολλαπλά. Το ερώτημα όμως είναι, πώς ο Τουρισμός μπορεί να συμβάλλει θετικά στην διατήρηση της βιοποικιλότητας και της ποιότητας ζωής, ελαχιστοποιώντας παράλληλα τυχόν αρνητικές περιβαλλοντικές και κοινωνικές επιπτώσεις. Πιστεύω ότι επιβάλλεται να κατανοήσουμε την αξία της προστασίας του περιβάλλοντος και της ήπιας τουριστικής ανάπτυξης και σε συνδυασμό με τα παραπάνω οφέλη να κινητοποιηθούν πολίτες, φορείς και πολιτεία ώστε όλοι μαζί να προβούμε σε έναν σχεδιασμό. Με την ευκαιρία εφαρμογής στου σχεδίου " Καλλικράτης " θα δοθεί η ευκαιρία για ευαισθητοποίηση, συνεργασία και ενεργοποίηση πολλών φορέων, αρχικά για καταγραφή, ταξινόμηση, και ιεράρχηση του φυσικού πλούτου, έπειτα για σχεδιασμό πολιτικής με σεβασμό στη φυσική και πολιτιστική κληρονομιά, η οποία θα ενισχύσει την Τουριστική ανάπτυξη, ακολούθως για σύνταξη αυστηρών προδιαγραφών των διαφόρων έργων και παροχών κινήτρων για δραστηριοποίηση, ενώ παράλληλα θα υπάρχει συχνός απολογισμός ώστε να γίνονται βελτιώσεις και απαραίτητες διορθώσεις. Η ευκαιρία δίνεται. Δεν μένει παρά να την αδράξουμε. Η όλη διαδικασία δεν είναι διόλου απλή και εύκολη. Αναρωτιέμαι πώς μπορούν να γίνουν όλα αυτά πράξη, όταν στην καθημερινότητά μας εμείς, ως μονάδες, δεν έχουμε συνείδηση των ευθυνών και των υποχρεώσεών μας έναντι στο περιβάλλον, στο ίδιο μας το σπίτι. Πόσες ανθρώπινες επεμβάσεις καθημερινά επιβαρύνουν το περιβάλλον, από το πέταγμα για παράδειγμα ενός μπουκαλιού και άλλων σκουπιδιών στην άμμο το καλοκαίρι, από την αδιαφορία για την ανακύκλωση, το λαθραίο κυνήγι, την καταπάτηση δασικής έκτασης, έως την πυρκαγιά στο δάσος. Αλλά και σε επίπεδο πολιτείας η ίδια διαδικασία χωλαίνει με τη λειτουργία παράνομων χωματερών για την ταφή σκουπιδιών, την αδιαφορία για το ίδιο το μάζεμα των σκουπιδιών και την ανυπαρξία βιολογικών καθαρισμών. Ευτυχώς που υπάρχουν λαμπρά παραδείγματα προς μίμηση, όπως εκείνου του Θεόδωρου Μίχου, ομογενούς από τη Γερμανία, που εδώ και μερικά χρόνια και σε καθημερινή βάση κατά την καλοκαιρινή περίοδο επιδίδεται στον καθαρισμό κάθε παραλίας στην περιοχή Πετροχωρίου και Ρωμανού προσπαθώντας να παρακινήσει τον καθένα από εμάς στην προστασία του περιβάλλοντος (perivalon-thetiki-energia).

Ας κοιτάξουμε λοιπόν θετικά τις προοπτικές που θα δοθούν στους νέους δήμους και ας συνεργαστούμε όλοι οι φορείς για μία επαναστατική αλλαγή του Τουριστικού γίγνεσθαι στην Μεσσηνία. Θέλω να πιστεύω ότι τα μέλη της Ένωσης Ξενοδόχων και Ιδιοκτητών Τουριστικών καταλυμάτων Τριφυλίας θα δηλώσουμε όλοι πρόθυμοι, όσον αφορά στο νέο δήμο Τριφυλίας να παραβρεθούμε σε ανοικτό διάλογο με την πολιτεία και να καταθέσουμε προτάσεις ώστε να αξιοποιηθεί και η τελευταία δυνατότητα για τον σκοπό αυτό .
Ευχαριστώ για την προσοχή σας!

Γεωργία Χριστοδούλου
Πρόεδρος Ξενοδόχων και ιδιοκτητών Τουριστικών καταλυμάτων Τριφυλίας