24 Ιουνίου: τα ριζικά και οι φωτιές του Άη Γιάννη του Ριγανά

Πάνε χρόνια από τότε που αναβίωσαν τελευταία φορά στο χωριό μας τα έθιμα του Αη Γιάννη του Ριγανά στις 24 Ιουνίου. Ημερολογιακά η γιορτή αυτή βρίσκεται προς το τέλος του Θεριστή και έχει σχέση με το θερινό ηλιοστάσιο, γιορτή του βουνού και του κάμπου. Είναι γεγονός ότι η ελληνική παράδοση θέλει τον Άγιο ηλικιωμένο, τραχύ, αγαθό, ν' ανεβαίνει στα βουνά και να ευλογεί τ' αγριόχορτα και τα βοτάνια της πλαγιάς και του βουνού. Σαν το πιο αγαπημένο και ευωδιαστό φυτό αυτήν την μέρα ο Άγιος ξεχώριζε την ρίγανη. Έτσι την ημέρα αυτή την είπανε τ' "Αη Γιάννη του ριγανά". Την γιορτή τ' Αη Γιάννη την λένε και του Αη Γιαννιού του Κλήδονα ή του Ριζικάρη. Η γιορτή αυτή είναι συνδιασμός χριστιανικών και αρχαιοελληνικών εθίμων. Το πιο παλιό αλλά και πολύ λατρευτικό στον νεοελληνικό λαό έθιμο είναι του Κλήδωνα που ακόμη τελείται πιστά σε πολλά μέρη της ελληνικής υπαίθρου. Το έθιμο ποικίλει κατά τόπους. Πρώτα γίνεται η μεταφορά του αμίλητου νερού. Για την μεταφορά του νερού καθορίζεται μια κοπέλα από τους φίλους όλης της παρέας. Αμίλητη πάντα και σοβαρή, μετέφερε το νερό σε κάποιο σπίτι που είχαν προσυμφωνήσει και το έβαζε σε μια κανάτα που είχε στενό στόμιο, για να μην φαίνονται τα ριζικάρια. Αμέσως μετά στο νερό έριχναν τα ριζικάρια λέγοντας όλες μαζί οι κοπέλες το πιο κάτω δίστιχο: ''κλειδώνουμε του κλήδωνα με τ' Αη Γιαννιού την χάρη, κι όποια έχει καλό ριζικό να δώσει να το πάρει''. Το ίδιο βράδυ την παραμονή δηλαδή, του Αη Γιαννιού, επικρατούσε και επικρατεί ακόμη σε πολλές πόλεις και χωριά, η λεγόμενη παλιότερα "Αφή των Πυρών του Κλήδωνα". Τις φωτιές αυτές τις άναβαν σε ανοικτό χώρο με τα άχυρα από το θέρο, ή με ξηρά κλήματα απ' τα αμπέλια, ή ξηρά κλωνάρια από δέντρα. Μόλις λαμπάδιαζαν οι φωτιές πετούσαν πάνω τους "Μάηδες", δηλαδή τα ξερά πια στεφάνια και τις ανθοδέσμες της Πρωτομαγιάς. Όλοι γύρω απ' την φωτιά έκαναν μια προσπάθεια να υπερπηδήσουν τις ζωηρές φλόγες. Η υπερπήδηση της φωτιάς κατά το έθιμο είχε μαγική σημασία. Πίστευαν ότι όταν πηδήσουν πάνω από τις φλόγες, θα είχαν υγεία και ευτυχία. Καθορισμένο ήταν να πηδήσουν μόνο τρεις φορές. Ίσως η τριπλή αυτή υπερπήδηση να ανάγεται στην ιερότητα και την μαγική δύναμη που έδιναν οι αρχαίοι Έλληνες στον αριθμό αυτό. Αφού έσβηναν οι φωτιές, η στάχτη μοιραζόταν στις κοπέλες. Ανήμερα του Αη Γιαννιού, τις απογευματινές ώρες και πάντα σε σταυροδρόμι, σύμφωνα με το έθιμο, γινόταν η μεγάλη σύναξη από ανύπαντρες γυναίκες, παντρεμένες και γυναικόπαιδα. Μαζεύονταν γύρω από την μεγάλη κανάτα και σε καθορισμένη ώρα άρχιζε η τελετή. Πρωτοστατούσε πάντα μια γυναίκα που ήξερε πολλά δίστιχα. Η γυναίκα που πρωτοστατούσε απάγγελνε το δίστιχο αφού συγχρόνως έβγαζε από το νερό το ριζικάρι και το σήκωνε ψηλά για να γίνει ακριβής επιβεβαίωση σε πια ανήκε. Τότε άρχιζαν τα σχόλια, οι έπαινοι, τα γέλια, τα πειράγματα, γιατί πολλά από τα στιχάκια είχαν περιπαικτικό περιεχόμενο, ήταν σατυρικό κι έκαναν τον κόσμο να γελάει. Τα κορίτσια συνήθιζαν το καταμεσήμερο να σκεπάζουν το κεφάλι τους με ένα κόκκινο πανί και να πηγαίνουν σε ένα πηγάδι να σκύβουν κοιτάζοντας την γυαλάδα του νερού να δουν και να μαντέψουν ποιόν θα πάρουν. Αν η φαντασία τους τις βοηθούσε να δουν κάτι σαν πλεούμενο τότε θα έπαιρναν ναυτικό. Αν κάτι σαν κουτί, έμπορο σαν ραβδί, κτηνοτρόφο κ.α. Το έθιμο αυτό συμπίπτει με το θερινό ηλιοστάσιο. Μπορούμε να ισχυριστούμε με βεβαιότητα ότι το έθιμο του Κλήδωνα έχει και κάποια κοινωνική σημασία. Γιατί η όλη διαδικασία της εκδήλωσης, οι σχέσεις, οι προτάσεις, οι αποφάσεις που παίρνουν τα μέλη κάθε ομάδας βοηθούν στην στενότερη επαφή των κατοίκων του χωριού. Προκαλούν γνωριμίες, χαρούμενες γιορτές, γλέντια, συνοικέσια, αισιοδοξία και πολύ χαρά για την μελλοντική ζωή των νέων. Ας ελπίσουμε ότι κάποια στιγμή θα αναβιώσουν και πάλι...